کلیسای تاریخی جزیره آکدامار (آختامار) ، کلیسایی است بر روی جزیره آختامار که در جنوب دریاچه وان و در فاصلهٔ ۳ تا ۳/۵ کیلومتری ساحل قرار دارد پس از استقرار ارامنه و به دست گرفتن کنترل وان در سال ۹۱۵ تا ۹۲۱ میلادی، به دستور گاگیک یکم واسپوراکان پادشاه وقت ؛ توسط معماری به نام مانوئل بنا شد.
گاگیک یکم متعاقب اعلام استقلال، جزیرهٔ آکدامار (آختامار) را به منزلهٔ مرکز حکومت خود برگزید و به «مانوئل»، معمار معروف ارمنی، دستور بنای مجموعه‌هایی از کاخها را داد.
وی که قصد داشت رهبری مذهبی ارمنستان را به جزیرهٔ آختامار منتقل سازد، به معمار خود دستور داد تا در کنار کاخها کلیسایی نیز بنا کند؛ ساختن کلیسای صلیب مقدس از ۹۱۵ تا ۹۲۱ میلادی به طول انجامید.
حملات مغول و پس از آن، استقرار آق قویونلوها و قراقویونلوها در منطقه و آغاز جنگ‌های طولانی ایران و عثمانی خسارت‌های بسیاری به کلیسا وارد ساخت اما هر بار مرمت شد و به کار خود ادامه داد تا اینکه در ۱۹۱۵ میلادی، با آغاز جنگ، و به قتل رسیدن کشیش‌ها، متروکه شد.
سبک معماری کلیسای تاریخی جزیره آکدامار (آختامار)
این کلیسا با سنگهای توف نارنجی و قرمز خوشتراش و ملات بنا شده‌است.
دیوارهای داخلی کلیسا را با پودر سنگ توف صورتی رنگ و ملات پوشانده‌اند
و بر روی آن نقاشی‌هایی با موضوعات مختلف،
که احتمالاً در ارتباط با حجاریهای دیوارهای خارجی بوده، ترسیم شده بود،
که اکثر آنها در سده هجدهم میلادی با گچ پوشانده و بر روی آنها نقاشی‌هایی جدید با موضوعاتی از کتاب مقدس ترسیم شد
که بقایای نقاشی‌های فعلی عمدتاً مربوط به این دوره است.
بنا دارای ابعادی به طول هفده متر، عرض چهارده متر و ارتفاع ۲۴ متر تا نوک گنبد است.
دیوارهای خارجی کلیسا، مانند کلیسای جامع اچمیادزین،
چند وجهی است که بر اثر تابش نور آفتاب در هر یک از دیوارها حالت سایه روشن به وجود می‌آید
و زیبایی خاصی به بنا می‌دهد.
گنبد دارای شانزده ضلع و هشت نورگیر است. شانزده نورگیر نیز در چهار طرف دیوارهای کلیسا قرار دارد.
ورودی اصلی کلیسا در دیوار غربی و رو به محراب قرار گرفته
اما بنا از سمت شمال و جنوب نیز دارای ورودی است.
در بالای ورودی جنوبی و سمت داخل کلیسا بالکنی وجود دارد
که به روایتی محل استقرار پادشاه برای حضور در مراسم مذهبی بوده؛
ورود به آن نیز از پلکانهای خارجی و از طریق ورودی آخر پلکانها بوده‌است.
موضوع حجاری دیوارهای خارجی کلیسا از داستانهایی از کتاب مقدس عهد عتیق
و جدید و نیز وقایعی که در تاریخ خاندان آرزرونی روی داده برگرفته شده‌است.
مانوئل، معمار این کلیسا، به کمک استادان سنگ‌تراش و آشنایی کامل به رموز معماری ارمنی
از سایه روشنی که در طی روز بر اثر حرکت خورشید بر روی حجاریها به وجود می‌آید استفاده کرده
چنان‌که گویا به حجاریها حیات بخشیده است.
او برای تحقق این منظور تمامی حجاریها را به صورت برجسته تراشیده.
سپس، از دو نوع سایه در آنها استفاده کرده
به این صورت که برای جدا ساختن موضوع از سطح دیوار از سایهٔ ضخیمی که کل حجاری به وجود می‌آورد
و برای نشان دادن جزئیات حجاری از خطوط باریک کنده کاری شده بر روی آن بهره برده؛
این کار سبب به وجود آمدن سایه‌های ظریفی شده که جزئیات موضوع را نمایان می‌کنند.
مانوئل موضوعات مختلف را به گونه‌ای در کنار یکدیگر قرار داده
که با تغییر جهت تابش نور خورشید به نوبت جان می‌گیرند
و هرگاه موضوعی شروع به نمایان شدن می‌کند با محو سایه‌های حجاری کناری موضوع قبلی کم‌کم محو میشود.
هر بازدیدکننده‌ای می‌تواند با صرف کمی وقت این شاهکار هنری را مشاهده کند. کلیهٔ حجاریهای ردیف اول، در چهار طرف بنا، حرکتی به سمت راست دارند؛
به غیر از استفاده از سایه روشن، که از اصول معماری ارمنی است، از اصل عدم تکرار تصویر در حجاریها نیز استفاده شده و هیچ‌یک از حجاریها قرینه ندارند.
از دیگر استثناهای حجاریهای کلیسای صلیب مقدس به تصویر کشیدن زندگی روزمرهٔ مردم عادی است که به وفور می‌توان آنها را در بنا مشاهد کرد.
چهار طرف دیوارهای خارجی کلیسا با شش ردیف حجاری پوشانده شده
که از ارتفاع دو متری از سطح زمین شروع می‌شوند. اولین ردیف از پایین، که از نظر اندازه بزرگترین حجاریها هستند،
شامل داستانهایی از کتاب مقدس و وقایع مربوط به خاندان آرزرونی است.
کلیهٔ این تصاویر بر روی نواری که چهار طرف بنا را احاطه کرده و در داخل آن اشکالی از خوشه‌های انگور قرار دارد ایستاده‌اند.
در ردیف دوم از پایین، سر حیوانات مختلف با برجستگی زیاد قرار گرفته.
ردیف سوم نواری با تزیینات گیاهی است که با حفظ پهنا در چهار طرف بنا همچون کمربندی کلیسا را احاطه کرده
و در داخل آن تصاویری با موضوعات زندگی مردم عادی دیده میشود.
در ردیف چهارم تصاویری از حیوانات و انسان‌ها نقش شده‌است.
ردیف پنجم، که در پایین ساق گنبد قرار دارد،
نواری از اشکال هندسی است و بالاخره ردیف ششم، که در بالای ساق گنبد قرار دارد، دارای تصاویری مانند ردیف چهارم است.
بازسازی کلیسا
در ۲۹ مارس ۲۰۰۷ میلادی برابر ۹ فروردین ۱۳۸۶ خورشیدی، دولت ترکیه،
کلیسای صلیب مقدس را طی مراسمی رسمی و با حضور میهمانان خارجی و داخلی، به منزلهٔ موزهٔ دولتی بازگشایی کرد.
از شهر وان چگونه به کلیسای آکدامار برویم
برای رفتن به کلیسای آکدامار از میدان بش یول سوار ون های شهرک گواشGevaş می شوید.
هزینه ی این ون ها 5 لیر می باشد. در مسیر شما چند اسکله خواهید دید
که بعضی از آنها کشتی برای رفتن به جزیره را ندارند و فقط محدود به قایق هایی ماهگیری و تفریحی میباشند.
بهترین برای رفتن به صورت شخصی همین اسکله ی آکدامار (در ورودی شهر گواش) میباشد
(به فاصله ی هفت کیلومتر بعد از اسکله ی آکدامارا،
اسکله ای دیگری وجود دارد که فاصله ی آن با کشتی تا جزیره نسبت به اسکله ی آکدامار کمتر میباشد
ولی به دلیل اینکه برای مسافری که با سیستم حمل و نقل عمومی ترکیه شهر وان قصد رفتن به آنجا را دارم راحت الوصول نیست
پیشنهاد نمیگرددو کما اینکه این سفر تفریحی میباشد و سوار شدن بر کشتی نیز خود یکی از تفریحات به شمار می آید)
کانال تلگرام راهنمای سفر زمینی به ترکیه
در اسکله به ازای هر نفر یک بلیت کشتی به نرخ ۲۰ لیر تهیه میکنید.
این هزینه برای رفت و برگشت میباشد.
(لازم به ذکر است که لزوما شما با همان کشتی که به جزیره رفته ایید برنخواهید گشت
و زمانی نیز برایتان متصور نمیشود. بعد از پایان گشت و گرفتن عکسهایتان میتوانید با اولین کشتی که در اسکله مسافرین را به سمت ساحل برمیگرداند برگردید.)
و سوار بر کشتی به سمت جزیره حرکت خواهید کرد.
بعد از پیاده شدن در اسکله ی جزیره نوبت به خرید بلیت بازدید از کلیسای تاریخی جزیره آکدامار (آختامار) به ازای هر نفر ۱۸ لیر میشود.
شما با تهیه این بلیت میتوانید از پله ها بالا رفته و به جزیره وارد شوید.
بعد از اینکه احساس کردید حسابی گشت و گذار خود را انجام داده ایید
میتوانید به اسکله جزیره برگشته و سوار بر اولین کشتی منتظر در اسکله شوید
و به ساحل برگردید و با ون ها به شهر وان برگردید.